بخش هایی از کتاب ""آموزش ترکیبی زیست شناسی به سبک کنکور"" از فصل سفری به دورن سلول زیست شناسی سال دوم دبیرستان.(شکل ها حذف شده اند)

  (((قوی ترین و کامل ترین کتاب آموزش زیست شناسی کشور)))

---------------------------------

ساختار غشاي پلاسمايي

ساختار غشاء شامل دو لايه‌ي فسفوليپيدي به همراه تعدادي پروتئين و ساير مواد است.اجزاء تشكيل‌دهنده غشاء مطابق شكل13-2 عبارتند از:

1- مولكول‌هاي فسفوليپيد: بيش‌ترين مولكول‌هاي غشاء مولكول‌هاي فسفوليپيد هستند هر مولكول فسفوليپيد داراي دو بخش است.

1- سر قطبي (آب‌دوست)   2- دم غيرقطبي (آب‌گريز)

= دو لايه‌ي فسفوليپيدي طوري قرار گرفته‌اند كه سرهاي قطبي رو به بيرون دو لايه و دم‌هاي غيرقطبي رو به سمت هم‌ديگر (بين دو لايه) قرار دارند. سرهاي قطبي از يك سو با آب مايع بين سلولي و از سوي ديگر با آب درون سيتوپلاسم سرو كار دارند و دم‌هاي غيرقطبي با قرار گرفتن در بين دو لايه، خاصيت آب‌گريزي خود را حفظ كرده‌اند. در نتيجه فسفوليپيدهاي غشا به‌صورت دو لايه‌اي به گونه‌اي قرار گرفته‌اند كه سدي در برابر مولكول‌هاي آب و مواد محلول در آن ايجاد مي‌كنند.

&نکته: البته اين سد نسبت به آب كاملاً غيرقابل نفوذ نيست و مولكول‌هاي آب به علت كوچكي، مي‌توانند به مقدار اندك از آن عبور كنند.

= مولكول‌هاي ليپيدي به آساني از اين بخش عبور مي‌كنند، چون جنس آن‌ها مشابه است و به راحتي در هم حل مي‌شوند.

&نکته: فسفوليپيدها اجزاي اصلي غشاهاي سلولي هستند ساختار اين ليپيد بسيار به تري‌گليسريد شباهت دارد. تفاوت مهم اين دو در آن است كه مولكول‌هاي گليسرول در فسفوليپيد به دو اسيد چرب و يك گروه فسفات متصل است.

2- مولكول‌هاي پروتئيني: مولكول‌هاي پروتئيني مولكول‌هاي درشتي هستند كه با توجه به موقعيت شان در غشاء به دو گروه تقسيم مي‌شوند:

الف) پروتئين‌هاي سطحي: بعضي از مولكول‌هاي پروتئيني بر روي سطح غشاء قرار مي‌گيرند كه دو نوع مهم از آن‌ها عبارتند از مولكول‌هاي پذيرنده و آنزيم‌ها.

1) مولكول‌هاي پذيرنده: برخي از پروتئين‌هاي غشايي سطحي هستند كه به‌ويژه بر سطح خارجي غشاء قرار گرفته‌اند. اين مولكول‌ها به مولكول‌هاي ديگر متصل مي‌شوند و از اين راه به برقراري اتصال فيزيكي ميان سلول‌ها و مولكول‌ها كمك مي‌كند.

مثال: پروتئين‌هايي به نام گيرنده‌هاي آنتي‌ژني در سطح لنفوسيت‌ها وجود دارد. گيرنده‌هاي آنتي‌ژني شكل خاصي دارند و به آنتي‌ژن‌هاي خاصي كه از نظر شكل، مكمل آن‌ها باشد، متصل مي‌شود.

&نکته: پروتئين سطحي ويروس هرپس تناسلي نقش شناساگر را براي سلول‌هاي دفاعي دارد.